Türkiye’de siyasi partilere yapılan Hazine yardımlarının (devlet desteği) hukuki dayanaklarını, denetim mekanizmalarını, yaptırımları ve kamu maliyesine/ekonomiye etkilerini kapsamlı biçimde incelemekte; ayrıca özellikle bazı CHP’li belediyelerde yaşanan yolsuzluk, rüşvet ve kara para soruşturmaları ve  yargılamaları bağlamında güncel örnekleri ele almaktadır.

Özel Haber : Araştırmacı gazeteci Gökhan Gülmez

Yargı kararlarından örnek olaylar, mali denetim süreçleri ve kamuoyunda tartışma yaratan vakalar değerlendirilmiştir.

Temel bulgular:

• Hazine yardımı, Anayasa ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu (SPK) ile düzenlenir. Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) görevidir.
• Yardımların usule ve amaca aykırı kullanılması hâlinde, AYM nezdindeki mali denetim sonucunda tespit edilen tutarlar Hazineye gelir kaydedilir ve/veya gelecek yardımlardan mahsup edilir; ayrıca cezai soruşturmalar ayrı kulvarda yürütülür.
• Özellikle son yıllarda CHP’li belediyelerde yolsuzluk ve rüşvet dosyaları gündeme gelmiştir. Polis, savcılık ve mahkeme tutanaklarına yansıyan bazı dosyalarda, belediye ihalelerinde usulsüzlük, rüşvet alışverişi ve banka/elden kara para trafiği ispatlı şekilde kayda geçmiştir. Bazı davalarda mahkûmiyet kararları verilmiş, bazılarında yargılamalar halen devam etmektedir.
• Kamuoyuna yansıyan iddialar arasında, CHP Genel Merkezi’nin seçim kampanyalarında belediyelerden aktarılan yasa dışı fonları kullandığı yönünde savcılık fezlekeleri ve dava dosyalarında yer alan tespitler bulunmaktadır.
• AYM, parti kapatma davası süreçlerinde geçici bloke kararı verebilir; ayrıca Anayasa’ya aykırılık tespiti hâlinde Hazine yardımından mahrum bırakma (kısmi/tam) yaptırımına hükmedebilir.
• Devlet yardımları, partiler arası rekabet eşitliğini destekleme ve kayıt dışı finansmanı azaltma açısından olumlu; ancak yolsuzluk dosyaları, kötüye kullanım riski ve bütçe yükü açısından ciddi sorunlara işaret etmektedir.

1. KAPSAM VE YÖNTEM

Bu çalışma, mevzuat (Anayasa, SPK, AYM Kanunu), AYM içtihadı, kamu kaynaklı belgeler ve basına yansıyan yargı dosyaları üzerinden hazırlanmıştır. CHP’li belediyelere yönelik yolsuzluk/rüşvet davaları örnek olay formatında değerlendirilmiştir.

2. HUKUKİ DAYANAK

2.1. Anayasal Çerçeve

• Anayasa m.68-69: Siyasi partiler demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. Mali denetim AYM tarafından yapılır; usulsüzlük hâlinde öngörülen yaptırımlar uygulanır.

2.2. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu (SPK)

• Gelir ve Giderler: Parti gelirleri arasında Hazine yardımı bulunur. Yardımın amacı dışı kullanılması hâlinde AYM devreye girer.

2.3. 6216 sayılı AYM Kanunu

• AYM, siyasi parti mali denetimi ve davalarını bu kanun uyarınca yürütür.

3. CHP’Lİ BELEDİYELERDE YOLSUZLUK VE RÜŞVET DAVALARI

3.1. Polis ve Savcılık Operasyonları

• Son yıllarda birçok CHP’li belediyeye yönelik yolsuzluk operasyonu yapılmıştır. Özellikle ihale süreçlerinde rüşvet alındığı, belediye kaynaklarının şahsi menfaat için kullanıldığı tespit edilmiştir.

3.2. Kara Para Trafiği

• Bazı davalarda banka hesapları üzerinden kara para aklama ve elden nakit transferleri MASAK raporları ve savcılık fezlekeleriyle ortaya konmuştur.

3.3. Mahkeme Kararları ve Devam Eden Davalar

• İzmir Büyükşehir Belediyesi davası (2011-2017): Mahkûmiyet ve beraat kararları verildi.
• Ankara Çankaya Belediyesi davası (2019): Dava sürüyor.
• İstanbul Maltepe Belediyesi soruşturması (2021): Soruşturma aşamasında.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi davası (2023): Mahkeme süreci devam ediyor.
• Mersin Yenişehir Belediyesi davası (2024): Savcılık fezlekesi hazırlandı, dava açıldı.

Bu dosyaların çoğu halen mahkemelerde görülmekte olup, sonuçları siyasi partilere yönelik Hazine yardımlarının usul ve amaç dışı kullanımını doğrudan etkileyecek niteliktedir.

3.4. CHP Genel Merkezine Fon Aktarımı İddiaları

• Bazı savcılık dosyalarında, belediyelerde elde edilen yasa dışı gelirlerin CHP Genel Merkezi’nin seçim kampanyalarında kullanıldığına dair beyan, belge,İtirafçıların ifadeleri  MASAK raporları yer almıştır. Bu iddialar hâlen mahkemelerde tartışılmaktadır.

4. DENETİM MEKANİZMASI

• Denetim süreci AYM tarafından yürütülse de, belediyelerdeki yolsuzluklar çoğunlukla Cumhuriyet Savcılıkları ve polis soruşturmaları ve Basında yazılan belgeli ve görüntülü haberlerle  ile ortaya çıkmaktadır.
• AYM, bu tür bulguları Hazine yardımlarının kesilmesi veya mahsup edilmesi yönünde dikkate alabilir.

5. YAPTIRIM ARALIKLARI

• Hazineye irat kaydı, gelecek yardımlardan kesinti, geçici bloke ve tam/ kısmi mahrum bırakma.
• Yolsuzluk ve kara para davaları kesinleşirse, Hazine yardımlarının kesilmesi yönünde karar verilmesi mümkündür.

6. ÖRNEK OLAYLAR

1. CHP’li belediyelerde yolsuzluk operasyonları: Belediyelerin ihale süreçlerinde rüşvet ve kara para aklama tespitleri.
2. MASAK raporları: Elden ve banka üzerinden kara para trafiğinin ispatlı olarak kayda alınması.
3. Seçim kampanyalarına aktarım iddiaları: Belediyelerde elde edilen yasa dışı fonların seçimlerde CHP Genel Merkezi tarafından kullanılması yönünde fezleke ve raporlar.
4. Devam eden davalar: 2019 sonrası açılan dosyalar halen mahkeme sürecindedir ve sonuçları siyasi etik açısından kritik önemdedir.

7. EKONOMİK/ MALİ BOYUT

• Devlet yardımları bütçe üzerinde yük oluşturmakta; bu paraların yolsuzluk dosyalarında yer aldığı gibi usulsüz şekilde seçim kampanyalarına aktarılması kamu güvenini sarsmaktadır.

8. SONUÇ

CHP’li belediyelerdeki yolsuzluk ve rüşvet davaları, Hazine yardımlarının amaca aykırı kullanımına ilişkin somut örnekler sunmaktadır. Mahkûmiyet kararlarıyla sonuçlanmış dosyalar yanında halen devam eden mahkemeler, siyasi partilerin kamu kaynaklarını nasıl kullandığının daha yakından incelenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Bu durum, Hazine yardımlarının daha sıkı ve şeffaf denetimi gerektiğini göstermektedir. AYM ve ilgili kurumların eşgüdüm içinde çalışarak, hem kamu kaynaklarını koruması hem de demokrasiye olan güveni yeniden tesis etmesi zorunludur.

• “Türkiye’de Siyasi Partilere Yapılan Hazine Yardımları ve CHP’li Belediyelerde Yolsuzluk Davaları: Hukuki ve Mali Bir İnceleme”

• “Hazine Yardımlarının Amacı Dışında Kullanımı: CHP’li Belediyeler Üzerinden Yolsuzluk, Rüşvet ve Kara Para Davaları”

• “Devlet Yardımlarında Şeffaflık Sorunu: CHP’li Belediyeler, Yolsuzluk İddiaları ve Mahkeme Süreçleri”

• “Siyasi Partilere Yapılan Mali Yardımların Denetimi ve Usulsüzlük Örnekleri: CHP’li Belediyeler Davaları”

• “Hazine Yardımlarının Hukuki Çerçevesi ve Yolsuzluk Riski: CHP Genel Merkezi ve Belediyeler Üzerine Bir Rapor”

• “Demokratik Finansmanda Kriz: CHP’li Belediyelerde Yolsuzluk, Rüşvet Davaları ve Hazine Yardımlarının Denetimi”

• “Kamu Kaynaklarının Siyasi Amaçlarla Kullanımı: CHP Belediyeleri ve Devam Eden Yargılamalar”